TEORIJSKE OSNOVE LOKALNE SAMOUPRAVE I NJENA ULOGA U SAVREMENOJ DRŽAVI

Sažetak

U radu su elaborirane teorijske pretpostavke i historijski procesi nastanka i razvoja lokalne samouprave kao pravno-političke institucije. U razmatranju savremenog teorijskog koncepta lokalne samouprave posebno je obrazložen proces nastanka i razvoja lokalnih zajednica, koje se u razvoju ljudske civilizacije javljaju kao primarni oblici teritorijalnog i interesnog povezivanja ljudi. Prostorna blizina ljudi i njome uslovljene zajedničke potrebe determinirale su stvaranje normi, pravila ponašanja, te prava i obaveza u zajedničkom životu ljudi u okviru lokalnih zajednica. Teritorijalizaciju društva je pratila teritorijalizacija upravljanja. Zajedničke aktivnosti na zadovoljavanju potreba dobivaju teritorijalni okvir. Iz potrebe za uređenjem odnosa u okviru lokalnih zajednica nastale su prve institucije političke vlasti. Zapravo, udruživanjem malih teritorijalnih zajednica nastali su složeniji teritorijalni sistemi upravljanja kao što je država. Ova činjenica je uticala na to da se i nakon formiranja države zadrži njena unutrašnja teritorijalna podjela na lokalne zajednice. Država je priznala pravo na autonomiju lokalnim zajednicama, obrazujući jedinice lokalne samouprave. U tom kontekstu postavljena je jasna distinkcija između pojmova lokalne samouprave, kao institucionaliziranog oblika zadovoljavanja potreba i interesa građana u okviru lokalnih zajednica, i lokalne zajednice, kao sociološke i prirodne osnove lokalne samouprave. Primarna jedinica lokalne samouprave u svim demokratskim državama je opština/ komuna. Ona ima svoj teritorij, svoje izabrane organe i institucije, te mjesne nadležnosti kojima može uticati na ekonomsko-socijalni razvoj lokalne zajednice. U okviru jedinice lokalne samouprave, građani neposredno i putem izabranih predstavnika upravljaju javnim poslovima od njihovog neposrednog interesa, osim onih pitanja koja su zakonima određena za druge nivoe vlasti. To pravo građana se u demokratskim državama garantira ustavom i zakonom. Savremeni teorijski koncept lokalne samouprave u modernim državama posebno je obrazložen sa aspekta decentralizacije političke vlasti i izgradnje demokratskih institucija i vrijednosti.